Zonguldak ilinin tarihi Anadolu’da ilk siyasi birliği kuran Hititler ile başlamış, bu devirde bölgeye Pala adı verilmiştir.
M.Ö 3000 yıllarında Batı Karadeniz Bölümü’ne kadar ilerleyen Hititler, Bitinya (Filyos ve Bartın Çaylarından boğaza kadar olan bölge), Paflagonya (Kastamonu-Safranbolu) ve Zonguldak çevresini de kendi topraklarına kattılar. Hititlerden sonra Frigyalılar, Persler bölgede egemen olmuşlar, IV. yüzyılda Büyük İskender Pers Devletini ortadan kaldırırken bu toprakları Makedonya İmparatorluğunun sınırları içine katmıştır. Büyük İskender’in ölümünden sonra ülkesi parçalanırken Pontuslular sahip çıkmış, daha sonra da M.Ö 1. yüzyılda Romalılar buralara egemen olmuşlardır. 395 yılında Roma İmparatorluğu parçalanırken, Zonguldak Havalisi Bizans’ta kalmıştır.
1071 yılında Malazgirt zaferinden sonra Türkler Anadolu içlerine hızla yayılırken bu yöre de, Anadolu Fatihi Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarafından yeni Türk Devletinin sınırları içine dâhil edilmiştir.
I. Haçlı seferleri sırasında Türklerin uzaklaşmak zorunda kaldıkları bu topraklara Bizanslılar hâkim olmuş, bu arada Karadeniz ticaretini elinde bulunduran Cenevizliler Filyos, Ereğli ve Amasra’da siteler kurmuşlardır. Candaroğulları (İsfendiyaroğulları), Konya Selçuklu Devleti ve İlhanlıların egemenliklerinden sonra 1392 yılında Yıldırım Bayezid tarafından bu yöre Osmanlı Devleti topraklarına katılmıştır. Cenevizlilerin elinde bulunan Amasra ise 1459 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedilmiştir.
Zonguldak, taş kömürünün Uzun Mehmet tarafından 1829 yılında bulunmasından önce küçük bir yerleşim yeriydi. Bu tarihten sonra Zonguldak büyümeye, yaşam tarzı değişmeye başladı. İlk kömür üretimi1855 yılında yapıldı. Bundan sonra yeni ocaklar açıldı ve kömür havzası genişledi.
Zonguldak Osmanlı devrinde Anadolu Beylerbeyliğinin 14. sancağından biri olarak Bolu’ya bağlı kalmış, “Tanzimat”ın ilanından sonra Kastamonu’ya bağlanmıştır.
Bugün Zonguldak şehri 19. yüzyılda Kokaksu Deresi ağzında, Gaca (Kardeşler) köyüne bağlı küçük bir mahalleydi. 19.08.1899 yılında kazâ, 13.05.1920 yılında mutasarrıflık, Cumhuriyetin ilanından sonra 1 Nisan 1924’te il olmuştur. 1991 yılında Bartın, 1995 yılında ise Karabük ilçeleri ayrılmıştır. Zonguldak idari bakımdan; Merkez dâhil 8 ilçe, 25 belediye, 176 mahalle ve 380 köyden ibarettir. İl nüfusu 2015 Yılı Adrese Dayalı Nüfus Sayımı Sonuçlarına göre 595.907’dir.
İl Müftülüğü, Diyanet İşleri Başkanlığının teşkilatlanmasıyla 1924 yılında kurulmuş olup, günümüzde 1495 cami, 168 Kur’an Kursun ve hizmet binalarında; Müftü, Müftü Yardımcısı, Vaiz, Şube Müdürü, Murakıp, Uzman, Ayniyat Saymanı, Şef, İmam-Hatip, Müezzin-Kayyım, Kur’an Kursu Öğreticisi, Memur, VHKİ, Şoför, Aşçı ve Hizmetli kadrolarında 1641 görevliyle hizmet vermektedir.